مراجعه زنان بلخی به دایه ها بدلیل عدم دسترسی به کلینیک ها .
با کاهش کمک‌های بین‌المللی به نظام صحی افغانستان و تداوم شماری از زنان باردار در ولایت بلخ به‌دلیل کمبود امکانات صحی و مشکلات اقتصادی، به درمان‌های سنتی و از جمله مراجعه به نزد «دایه» روی آورده‌اند.
خبرگزاری حاما: منابع محلی در ولایت‌های بلخ، بغلان و هرات می‌گویند که از آغاز سال ۲۰۲۵ میلادی تا کنون، شمار کلینیک‌های سیار کاهش یافته و بیماران دیگر به داروهای رایگان دسترسی ندارند. به گفته آنان، در برخی مناطق خدمات صحی به‌صورت نوبتی ارایه می‌شود.
منابع می‌افزایند که در ولسوالی بلخ ولایت بلخ، تنها یک کلینیک محلی برای روستاهای سمرقندیان، چهارسنگ، حصارک و انگاله فعال است. به گفته این منابع، در روستای قزل‌آباد، که در فاصله ۱۵ کیلومتری از مزارشریف قرار دارد، هیچ کلینیکی وجود ندارد و باشنده‌گان این منطقه از نبود خدمات صحی رنج می‌برند.
زرافشان، زن میان‌سال و از باشنده‌گان قریه قزل‌آباد در ولایت بلخ، آخرین روزهای ماه نهم بارداری‌اش را سپری می‌کند. او ناچار است برای انجام معاینات بارداری و دریافت مراقبت‌های پیش از زایمان، هر دو ماه یک‌بار خود را به شهر مزارشریف برساند تا از سلامت خود و نوزادش اطمینان حاصل کند.
زرافشان می‌گوید که بسیاری از هم‌روستایی‌هایش توانایی مالی رفت‌وآمد به مزارشریف را ندارند و همین مساله مانع دسترسی زنان به خدمات صحی می‌شود. او می‌افزاید: «اگر چند قران در جیب داشته باشم، ماهی یک‌بار می‌روم. اگر پول نداشته باشم، ناچار نزد دایه می‌روم.»
در نبود خدمات صحی، مراجعه به «دایه» در بسیاری از مناطق دورافتاده کشور به یکی از گزینه‌های سنتی برای زنان باردار تبدیل شده است. دایه‌ها در مناطقی که دسترسی به مراکز صحی دشوار است، به زنان کمک می‌کنند، اما روش‌های سنتی در هنگام زایمان، قادر به کنترل خون‌ریزی پس از ولادت یا مدیریت زایمان‌های زودرس نیست. این وضعیت در بسیاری موارد به مرگ نوزاد یا مادر منجر می‌شود.
همزمان با مشکلات ناشی از نبود مرکزهای صحی، باشنده‌گان مناطق دورافتاده در بلخ با مشکلاتی مانند کمبود موترهای لینی، عدم دسترسی به داروهای رایگان، هزینه‌های بالای دارو و داروخانه‌ها، نبود خدمات صحی ۲۴ ساعته و کمبود متخصصین مواجه هستند.
زرافشان تجربه‌اش از آخرین مراجعه به داکتر را چنین روایت می‌کند: «آخرین بار که مریض شدم، از شهر مزارشریف دارو خریدم. نسخه‌ام حدود ۱۲۰۰ افغانی شد. گاهی هزینه‌های دارو آن‌قدر زیاد می‌شود که توان خرید ندارم.»
باشنده‌گان مناطق دورافتاده بلخ داروهایی مانند «پرستامول، آمپی‌سلین، بروفن و سایر داروها» را همانند دیگر مواد مورد نیاز خود تهیه کرده و به قریه می‌برند تا در صورت ابتلا به بیماری‌های معمولی مانند تب، سرفه، سردرد و زکام از آن‌ها استفاده کنند. زرافشان، می‌گوید: «وقتی که در خانه گولی (تابلیت) نبود، به خانه همسایه می‌روم و می‌گویم که یک گولی بده تا سردردم خوب شود. چه کنیم، حالا تا شهر که نمی‌شود رفت فقط برای یک گولی.»
افزون بر زرافشان، سایر باشنده‌گان ولسوالی بلخ نیز تایید کردند که هر سه ماه یک‌بار دارو به تنها کلینیک محلی‌شان می‌رسد. به گفته آنان، در ماه نخست، داروها به‌ندرت بین بیماران توزیع می‌شود، اما در دو ماه بعد، به بهانه‌هایی مانند «دارو تمام شده است»، بیماران ناگزیر می‌شوند دارو را با هزینه‌ی شخصی تهیه کنند.
فرزانه، باشنده ولایت بغلان، تجربه‌ی ناگوار خواهرش را چنین روایت می‌کند: «خواهرم به‌دلیل فشار خون بالا در دوران بارداری، با تشخیص نادرست پزشک و نبود متخصص و تجهیزات پیشرفته، فرزند ۹ ماهه‌اش را از دست داد.» به گفته فرزانه، پزشکی که در یکی از ولسوالی‌های بغلان مشغول به کار بود، به خواهرش حمیرا گفته بود که وضعیت نوزاد عادی است. اما در واقع کودک در رحم مادر جان باخته بود. پس از انتقال حمیرا به شفاخانه دولتی در پلخمری، مشخص شد که نوزاد مرده است و مادر نیز خونی زیاد از دست داده است.
فرزانه می‌افزاید: «پس از این حادثه، خواهرم دچار مشکلات روانی شد و به‌دلیل آسیب‌های روحی، دیگر نتواست به‌ساده‌گی باردار شود یا دوباره تجربه مادر بودن را داشته باشد.» او وضعیت دسترسی زنان در ولایت بغلان به خدمات صحی را نگران‌کننده می‌خواند و تاکید می‌کند که باشنده‌گان ولسوالی‌های جلگه، برکه و خوست بیش از سایر مناطق در معرض بحران صحی قرار دارند و عملاً از دریافت خدمات صحی محرومند.
در همین حال، شماری از داکتران نیز درباره محدودیت دسترسی زنان به خدمات صحی ابراز نگرانی می‌کنند. آنان می‌گویند که مشکلات اقتصادی خانواده‌ها باعث شده است دسترسی زنان به خدمات صحی به‌شدت کاهش یابد.
رقیه شمس، یکی از داکتران، کمبود پزشکان متخصص و کارکنان صحی زن را یکی از چالش‌های اساسی فراروی نظام بهداشتی افغانستان می‌داند. او می‌افزاید: «با کمبود پرسونل زن در شفاخانه‌ها و متخصصین مواجه‌ایم. برای مثال، اگر زنی بخواهد از تمام قسمت‌های بدن خود عکس‌برداری کند یا اکو انجام دهد، به‌دلیل نبود متخصص زن در این بخش، همسرش اجازه این روند درمانی را نمی‌دهد. این کمبود باعث ایجاد موانع جدی در تداوی زنان می‌شود.»
سیما احمدی، یکی دیگر از داکتران، عدم مراجعه مردم به داکتران را ناشی از مشکلات اقتصادی می‌داند و می‌گوید: «نبود شغل مناسب باعث شده است که مردم بیش از هر چیز به تهیه نیازهای اولیه خانواده فکر کنند تا حفظ سلامت خود؛ زیرا از یک‌سو از بهداشت و اهمیت آن آگاهی کافی ندارند و از طرف دیگر به آن بی‌توجه بوده و بودجه کافی برای رسیده‌گی به سلامت‌شان ندارند.»
براساس گزارش‌های سازمان جهانی صحت، هزینه درمان در افغانستان برای بسیاری از خانواده‌ها کمرشکن است. به گفته این سازمان، بیش از ۶۰ درصد از مردم این کشور برای فراهم کردن هزینه درمان خود، از دیگر نیازهای اساسی‌شان می‌کاهند.
پیش‌تر سازمان حفاظت از کودکان در افغانستان اعلام کرده بود که به‌دلیل کاهش بودجه، ۱۸ مرکز درمانی در کشور بسته شده‌اند.
شهرام جوانشیر
#Hama_Newsخبرگزاری‌حاما
