آنچه باید در مورد دیابت بدانیم.
خبرگزاری حاما: دیابت بیماری مزمنی است که بیش از نیم میلیارد نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند و روزبه‌روز نیز بر شمار مبتلایان افزوده می‌شود. دیابت یک بیماری سیستماتیک است که بر اثر اختلال در ترشح یا عملکرد انسولین، تعادل قند خون را برهم می‌زند. این اختلال متابولیک، در صورت عدم تشخیص و مدیریت صحیح، می‌تواند به آسیب‌های تدریجی در اندام‌های حیاتی منجر شود. با توجه به روند فزاینده ابتلا در سطح جهانی، بررسی دقیق ماهیت این بیماری، انواع آن، علل زمینه‌ساز، نشانه‌ها، پیامدهای احتمالی، و همچنین روش‌های پیشگیری و درمان، ضرورتی جدی در حوزه سلامت عمومی به‌شمار میرود.
دیابت چیست و چگونه در بدن عمل می‌کند؟
دیابت، اختلالی در تنظیم قند خون بدن است که زمانی رخ می‌دهد که یا بدن قادر به تولید کافی هورمون انسولین نیست، یا انسولین موجود به‌درستی عمل نمی‌کند. انسولین هورمونی است که از پانکراس (لوزالمعده) ترشح می‌شود و نقش آن این است که قند موجود در خون را به سلول‌های بدن منتقل کند تا برای تولید انرژی استفاده شود. در غیاب انسولین یا عملکرد نامناسب آن، قند در خون باقی می‌ماند و به‌تدریج افزایش می‌یابد؛ این وضعیت به نام هیپرگلیسمی یا قند خون بالا شناخته می‌شود که پایه شکل‌گیری دیابت است.
دیابت به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود؛
دیابت نوع ۱ معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی آغاز می‌شود. در این نوع، سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه به سلول‌های تولیدکننده انسولین حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برد. در نتیجه، انسولین تولید نمی‌شود و بیمار باید تا پایان عمر انسولین تزریق کند. علت دقیق این پاسخ اشتباه ایمنی هنوز کاملاً مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی و محیطی در آن نقش دارند.
دیابت نوع ۲ شایع‌ترین شکل دیابت است و اغلب در بزرگ‌سالی بروز می‌کند. در این حالت، بدن نسبت به انسولین مقاوم می‌شود یا تولید آن کاهش می‌یابد. دیابت نوع ۲ به‌ویژه با سبک زندگی بی‌تحرک، چاقی، رژیم غذایی ناسالم، و عوامل ژنتیکی در ارتباط است. برخلاف دیابت نوع ۱، این نوع از بیماری را می‌توان با تغذیه سالم، ورزش و دارو مدیریت کرد و در برخی موارد حتی کنترل کامل آن ممکن است.
نوع سومی نیز به نام دیابت بارداری وجود دارد که در دوران بارداری ظاهر می‌شود و معمولاً پس از زایمان از بین میرود؛ هرچند ممکن است مادر را در آینده در معرض خطر دیابت نوع ۲ قرار دهد.
علایم دیابت ممکن است در ابتدا خفیف و ناپیدا باشد، اما با پیشرفت بیماری، نشانه‌هایی آشکار می‌شوند مانند: تشنگی مفرط و خشکی دهان، ادرار مکرر به‌ویژه در شب، خستگی و بی‌حالی مزمن، کاهش یا افزایش بی‌دلیل وزن، تاری دید، دیر خوب شدن زخم‌ها، احساس گزگز یا بی‌حسی در دست و پا. افرادی که این علایم را تجربه می‌کنند باید آزمایش قند خون دهند تا از وضعیت سلامت خود آگاه شوند، زیرا تشخیص زودهنگام می‌تواند از آسیب‌های جدی بعدی جلوگیری کند.
علت‌های مختلفی در بروز دیابت نقش دارند که می‌توان آن‌ها را ترکیبی از عوامل ژنتیکی، ایمنی و سبک زندگی دانست. در دیابت نوع ۱، دلایل ژنتیکی و اختلالات سیستم ایمنی نقش اصلی دارند. در دیابت نوع ۲، عواملی مانند چاقی، تغذیه نامتعادل، کم‌تحرکی، فشار خون بالا، استرس مزمن، مصرف دخانیات و سابقه خانوادگی در بروز بیماری مؤثر هستند.
اگر دیابت به‌درستی کنترل نشود، در طولانی‌مدت می‌تواند به اندام‌های مختلف بدن آسیب برساند. این بیماری ممکن است به شبکیه چشم آسیب زده و منجر به کاهش دید یا حتی نابینایی شود، کلیه‌ها را درگیر کرده و باعث نارسایی کلیوی گردد، خطر حمله قلبی، سکته مغزی و گرفتگی عروق را افزایش دهد، اعصاب محیطی را تحت تاثیر قرار دهد و باعث بی‌حسی یا درد در اندام‌ها شده در سیستم ایمنی ضعف ایجاد نماید و بدن را مستعد عفونت کند. نکته مهم این است که این آسیب‌ها اغلب قابل پیشگیری‌اند، اگر قند خون، فشار خون، و چربی‌های خون به‌خوبی کنترل شوند.
پیشگیری از دیابت با اصلاح سبک زندگی امکان‌پذیر است. اقدامات موثر برای پیشگیری عبارت‌اند از: داشتن تغذیه سالم شامل مصرف سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، و پرهیز از قندها و چربی‌های صنعتی، حفظ وزن متعادل، فعالیت بدنی منظم، حداقل ۳۰ دقیقه در روز، کاهش استرس و بهبود سلامت روان، ترک دخانیات، انجام آزمایش‌های منظم در افراد در معرض خطر (مانند افرادی با سابقه خانوادگی دیابت) .
درمان دیابت بسته به نوع و شرایط فرد متفاوت است؛ در دیابت نوع ۱، انسولین ضروری است و بیمار باید روزانه دوز مشخصی از انسولین را تزریق کند. آموزش دقیق بیمار درباره چگونگی تنظیم قند خون، اهمیت زیادی دارد. در دیابت نوع ۲، بسیاری از بیماران با تغذیه مناسب، ورزش و کاهش وزن موفق به کنترل بیماری می‌شوند. در برخی موارد نیز داروهای خوراکی و در صورت نیاز انسولین تجویز می‌شود. استفاده از دستگاه‌های پایش قند خون، اپلیکیشن‌های مخصوص کنترل دیابت و مشورت با تیم پزشکی (پزشک، متخصص تغذیه و مربی دیابت) از راهکارهای کلیدی برای کنترل موفق بیماری هستند.
دیابت بیماری‌ای است که اگرچه درمان قطعی برای آن وجود ندارد، اما به‌شکل قابل توجهی قابل کنترل است. کلید مدیریت این بیماری، دانش، پیشگیری، و پیروی منظم از مراقبت‌های پزشکی است. با رعایت یک سبک زندگی سالم، شناسایی زودهنگام علایم و درمان مناسب، می‌توان از عوارض دیابت جلوگیری کرد و زندگی فعال و پویایی داشت. دیابت چالشی است که با مراقبت آگاهانه، می‌توان آن را به فرصتی برای سلامتی بیشتر تبدیل کرد.
حنه احدی
#Hama_News_خبرگزاری‌حاما
