از گذشته ها بسیار دور و شاید نه هم بسیار دور به خاطر دارم روز های از سال را که چون مناسبت های خاصی در میان مردم تجلیل میشد و در این روز ها هرچند اقتصاد خانواده ايجاب هم نمیکرد باز هم یک چیزی به اندازه توان شان تدارک میدیدند و سر سفره را رنگین میساختند و دور هم می‌نشستند و از خوردن غذا و شیرینی و نشستن در کنار هم لذت میبردند . برای ما این مناسبت ها دو سوال داشت فردا مکتب می‌رویم ؟
برای ما لباس نو میخرید ؟
رفته رفته وقتی به سن نوجوانی رسیدیم و چیزهای از فرهنگ ، عرف جامعه ، عادات مردم و عنعنات و سنت های ملی و دینی دانستیم برای ما آشکار شد که این مناسبت ها به رفتن و نرفتن ما به مکتب ربطی ندارد و این جزی از فرهنگ ممالک فارسی زبان و یا هم از سنن ملی خود ما است . خوب در آن زمان برای ما چند شب و یا چند مناسبت خیلی لذت بخش بود که در بعضی آنها غذا های خوشمزه و شیرنی میخوردیم در بعضی شان مکتب ما تعطیل میبود و در بعضی شان هم غذا و شیرین و هم تعطیلات مکاتب بود . مثلا عید ، سال نو ، شب برات ، نذر سمنک و شب یلدا . لذت عید فطر و عید قربان بیشتر بود که اولا تعطیلات مکتب بود دوم لباس نو داشتیم و همچنان شیرینی و کلوچه سیمیان به اندازه کافی میل میکردیم و سال نو هم به همین منوال اما برای ما لذتی مناسبت های چون شب برات و نذر سمنک و شب یلدا بیشتر بود به نسبت این که تمام اعضای خانواده در فضای کاملا مملوع از محبت و بی آلایش در کنار هم می‌نشستند قصه میگفتند و شوخی میکردند و قهقه میخندیدند پدر ، پدر بزرگ و مادر و مادر بزرگ هم که همیشه در دیگر ایام چین بر جبین داشتند در این ایام و خاصتا شب یلدا در پته صندلی گرم و یا دور بخاری بطور حیرت انگیز خوش خوی و سر حال و خندان بودند .
شب یلدا که از دیر ایامی در فرهنگ مردم فارسی زبان این حوزه جاه داشته و در اسطوره های فارسی زبانان با شور و شوق از این شب یاد شده و مردم آنرا از دیر ایامی تجلیل می کنند .
و بنام شب چله یا یلدا معروف است جشنی برای طی شدن بلندترین شب سال است که از غروب ۳۰ ما قوس تا طلوع خورشید میباشد.
فارسی زبانان از گذشته های دور این جشن باستانی را با شب نشینی و قصه گویی گرامی می دارند و با بزرگداشت آداب و رسوم یلدا استقبالی می کنند . همه میکوشند تا با تزئینات مختلف به استقبال شب یلدا یا چله بروند. این شب به اختلاف ثانیه ای بلندترین شب سال به شمار می رود و مردم با بیدار ماندن به استقبال زمستان می روند.
قصه خوانی شاهنامه خوانی و فال خوانی با فال حافظ ، نیز از رسوم مردم این حوزه بوده و است .
مردم با گفتن قصه های فولکلوریک محلی شان یا با خواندن شاهنامه فردوسی شب را به سحر میبرند . خانواده ها با فال خوانی به دیوان حافظ شیرازی فالی می زند و برای روزهای زمستانی پیش بینی روی اعضای خانواده می گیرد و حاضران در جمع هم اگر ذوق و قریحه شعر و شاعری داشته باشند اشعار خود را می خوانند.
در بعضی از خانواده ها تاحال در شب یلدا برای تازه عروس شان لباس ، شیرینی و غذا های پخته آماده میسازند و شب چله یا شب یلدا را پهلوی هم تا صبح سپری می‌کنند.
در چند سال پسین در افغانستان شاید به دلیل مشکلات اقتصادی و یا نفوذ بعضی نظریات مغرضانه که گویا تجلیل همچنین مناسبت ها پیروی از زردشتیان است تجلیل از این شب خیلی کم رنگ شده و در بسیار از محدود خانواده های این شب تجلیل میشود . اما در بین مردم ایران ، آذربایجان ، ازبکستان و تاجیکستان با همان شور شوق سابق اش تجلیل میگردد .
چون اکثرا در افغانستان دختران به غیر از خانه و مکتب بیشتر جای دیگر نمیر‌وند پس اکثرا در خانواده های افغان شب یلدا یک میله یی بود برای خوشی و لذت برای دختران جوان تا لحظاتی با خواهر خوانده های شان از میان اقارب نزدیک چون دختر خاله ، دختر عمه ، دختر کاکا و دختر مامای شان شب را با قصه گفتن و شوخی های دخترانه به سحر برسانند . و چون این شب کاملا در فضای خودمانی ، صفا و صمیمیت برگزار میشود یقینا لذتی وافری را عاید حال شان میساخت . و ساعاتی این شب هر چند طولانی است بر دختران زود میگذشت .
امشب شب یلدا یا شب چله است ، مردم محزون اند و در میان مردم سخت‌ترین و سنگین‌ترین باری حزن و افسردگی را دختران این کشور بر دوش میکشند. چون خوشی شان برای تجلیل شب چله یا شب یلدا را غم بسته شدن دروازه دانشگاه های دولتی و خصوصی و مراکز آموزشی بر روی دختران به شب عذاداری مبدل ساخت. خدا داند چوقت و چطور یکبار دیگر جوانه های خوشی بر لبان خشک و یخبسته لبان این طبقه مظلوم بشکفد و یکبار دیگر یاس و نا امیدی شان به امید ها مبدل شود .
امشب شب سرد زمستان است ، و خانه هم سرد است .
بری افغانپور